Δίλοφο
Το Δίλοφο είναι ορεινό χωριό του νομού Ιωαννίνων και ανήκει στο συγκρότημα των Ζαγοροχωρίων της Ηπείρου. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων στις πλαγιές της Τύμφης. Το Δίλοφο ανήκει στον δήμο Κεντρικού Ζαγορίου και ο πληθυσμός τους σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 39 κάτοικοι, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τον τουρισμό. Απέχει 32 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα. Η απαγόρευση διέλευσης αυτοκινήτων μέσα από τον οικισμό έχει βοηθήσει σημαντικά στην διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα του Κεντρικού Ζαγορίου. Ο χαρακτηρισμός μάλιστα του οικισμού ως παραδοσιακού και διατηρητέου έχει ενισχύσει τον αναλλοίωτο χαρακτήρα του μίας και σε αυτό επιτρέπονται μόνο αναστηλώσεις και ανακατασκευές παλαιών κτισμάτων.
Το παλαιότερο όνομα του χωριού μέχρι το 1920 ήταν Σωπετσέλι ή Σο(μ)ποτσέλι, ονομασία η οποία στα σλάβικα και βλάχικα σημαίνει “τόπος με πολλά νερά”.
Το Δίλοφο είναι από τα καλύτερα διατηρημένα χωριά του Ζαγορίου. Είναι χαρακτηριστικό δείγμα Ζαγορίτικης αρχιτεκτονικής, καθώς όλα τα κτίσματα είναι φτιαγμένα από τον τοπικό σχιστόλιθο, γι’ αυτό τον λόγο το χωριό έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός, όπου μόνο ανακατασκευάζονται ή αναστηλώνονται παλαιά κτίρια.
Στα αξιοθέατά του περιλαμβάνονται πέτρινες βρύσες, λιθόστρωτα καλντερίμια, μικρά εκκλησάκια και αρχοντικά, ανάμεσα στα οποία και η ψηλότερη κατοικία στα Ζαγοροχώρια, ύψους 13,5 μέτρων, το αρχοντικό Μακρόπουλου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο γιος ενός πλούσιου Ζαγορίτη παντρεύτηκε μία κοπέλα από το γειτονικό χωριό Κουκούλι. Όταν εγκαταστάθηκαν στο σπίτι του γαμπρού στο Δίλοφο, η κοπέλα εξέφρασε έντονη νοσταλγία για το χωριό της. Τότε λοιπόν, ο σύζυγος έκτισε το πανύψηλο αρχοντικό για να μπορεί η γυναίκα του να αγναντεύει το χωριό της από τα ψηλότερα πατώματα του.
Ο οικισμός χρονολογείται από το 540, όταν εισέβαλαν οι Σλάβοι στην Ήπειρο κι οι κάτοικοι του Πιτουρνίου μετοίκησαν στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το χωριό. Αργότερα, και οι κάτοικοι ενός άλλου κοντινού χωριού με το τότε όνομα Ζλάροβο μετακινήθηκαν στο Σοποτσέλι, ίσως το 1583.
Το 1870, το χωριό είχε 550 κατοίκους και ένα ελληνικό σχολείο, ενώ αργότερα δυο, ένα θηλέων κι ένα αρρένων. Ωστόσο, μαστιζόταν από επιδρομές και ληστείες και έτσι μειώθηκε ο πληθυσμός του. Το 1940 είχε 140 κατοίκους.
Από το Δίλοφο καταγόταν ο γιατρός Κωνσταντίνος Παληός, διευθυντής του Γαλλικού Νοσοκομείου Αθηνών στις αρχές του 20ου αιώνα κι αργότερα διευθυντής του Νοσοκομείου “Ευαγγελισμός”. Εκλέχτηκε βουλευτής Ιωαννίνων τα έτη 1958, 1961, 1963.
